ارگ کریم خانی شیراز

شهر شیراز دارای زیبایی های فراوانی است. اگر به این شهر سفر کنید، خواهید دید که تا چه اندازه در این شهر اماکن گردشگری وجود دارد. باغ های دیدنی، آثار تاریخی بسیار ارزشمند، مراکز خرید سنتی و مدرن و اماکن مذهبی از جمله مکان هایی است که شما می توانید در سفر به شیراز از آن ها دیدن کنید.

در بین این جاذبه ها، اماکن تاریخی به دلیل قدمتی که دارند بسیار مورد توجه گردشگران ایرانی و خارجی قرار گرفته اند. ارگ کریم خانی یکی از این مکان هاست که هم فضای داخل و هم فضای اطراف آن بسیار زیباست و می توانید ضمن بازدید از این بنای باشکوه، لحظات بسیار خوشی را نیز درآن سپری کنید.

ارگ کریم خان یکی از بناهای تاریخی شهر شیراز است که در سال ۱۱۰۸ هجری قمری به دستور کریم خان زند که موسس سلسله زندیه بود، در شهر شیراز ساخته شد. ارگ کریم خان با نام زندان کریم خان نیز شناخته می شود.

بنای ارگ کریم خانی در شمال شرق میدان شهدا در مرکز شیراز واقع شده است. این بنای عظیم  دارای دیوار و برج است که به خوبی در این قسمت از شهر نمایان است.

علت نام گذاری این بنای عظیم تاریخی این است که این مکان، محل زندگی کریم خان زند بوده است و به همین دلیل به ارگ کریم خانی معروف شده است. ارگ کریم خان درخرداد ماه ۱۳۵۱ با شماره ۹۱۸ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.

تاریخچه ارگ کریم خانی:

کریم خان زند پس از آن که به سلطنت رسید، شهر شیراز را به عنوان پایتخت شاهنشاهی انتخاب نمود. به همین دلیل به مرور زمان، بناها و سازه های مختلفی در این شهر بنا شد.

ارگ کریم خانی نیز یکی از این بناها است که در سال های ۱۱۴۵ تا ۱۱۴۶ ساخته شد و به عنوان مقر حکومت شناخته شد. کریم خان زند برای ساخت این بنا، بهترین معماران آن دروه را فراخواند تا در کمترین زمان ممکن با بهترین مصالحی که از داخل و خارج کشور تهیه می شد، بتوانند این بنای باشکوه را خلق نمایند.

پس از آن که سلسله زندیه از هم پاشید و سلسله قاجار روی کار آمد، برخی از شاهزاده های قاجاری این بنا را به عنوان محل زندگی خود انتخاب نمودند.

عبدالحسین میرزا فرمانفرما، یکی از این شاهزادگان قاجار بوده که در طول حکمرانی خود در شهر شیراز، دستور داد تا نقاشی های مینیاتوری این بنا را مرمت نمایند.

البته که هر کدام از فرمانروایانی که در این محل مستقر بودند، به سلیقه شخصی خود، تغییراتی را در بنا ایجاد نمودند. یکی از تغییراتی که باعث شد تا این بنا چهره نامناسبی به خود بگیرد، ایحاد عمارت های مختلف در حیاط بود. همچنین نقاشی هایی که در دوره زندیه بر روی این بنا طراحی شده بود را پوشانده و تزیینات دیگری را جایگزین آن کردند.

زمانی که پهلوی به حکومت رسید، این بنا به عنوان زندان مورد استفاده قرار گرفت و به همین دلیل دچار آسیب های متعددی شد. سرانجام در سال ۱۳۵۰ مسئولیت حفظ این بنا به اداره فرهنگ و هنر و دفتر فنی حفاظت آثار باستانی واگذار شد.

هوشنگ اسفندیاری که سرپرستی کارگاه مرمت ارگ کریم خانی را به عهده دارد پژوهش هایی را درباره آن انجام داده و به نکاتی درباره معماری و توصیف محوطه و تزیینات و نقوش این بنا پی برده است، به همین دلیل امروزه قسمت های مختلفی از این بنا توسط کارشناسان مرمت شده است، اما هنوز هم جای خالی نقاشی و طرح ها و مقرنس های سقف ها را می توان در این بنا حس کرد.

معماری ارگ کریم خانی:

بنای ارگ کریم خانی دارای ۴۰۰۰ مترمربع مساحت است که در محوطه بزرگی به مساحت ۱۲۸۰۰ متر مربع جای گرفته است. برای ساخت ارگ کریم خانی از دو معماری مسکونی و نظامی استفاده شده است.

در بیرون بنا می توان شاهد معماری نظامی این بنا بود. ۴ برج با ارتفاع ۱۴ متر و دیوارهایی به ارتفاع ۱۲ متر که دارای ضخامت ۳ متری در پایه و ۲.۸ متری در بالای عمارت است، حاکی از این است که این بنا کاربری دفاعی نیز داشته است. البته دورتادور بنا خندقی وجود داشته که نشان از امنیت بالا بنا بوده است.

یکی از نکات بسیار جالبی که درباره برج ها وجود دارد این است که یکی از آن ها همانند برج پیزا کج شده بود که در آن زمان به عنوان جاذبه این سازه شناخته می شد.

بخش درونی ارگ، دارای فضای بسیار متفاوتی است. آن چه که از این بخش به چشم می خورد، وجود ایوان های نقاشی شده، آب نماها و باغچه های متعددی است که همگی دارای زیبایی منحصر به فردی هستند.

در ضلع های شمالی، غربی و جنوبی بنا یک ایوان به چشم می خورد که شش اتاق مسکونی در دو طرف آن ها قرار دارد. همچنین در ضلع شرقی ارگ، حمام خصوصی و برخی دیگر از امکانات خدماتی دیده می شود که همه این ها نشان دهنده ویژگی مسکونی ارگ کریم خانی است.

بیشترین مصالحی که در ساخت ارگ به کار رفته، آجر و سنگ می باشد. گفته می شود که سنگ های مرمری که در بنا وجود دارد، از تبریز به این جا آورده شده است.

همچنین اگر به بنا توجه کنید متوجه خواهید شد که سنگ های آهکی نیز در ساختار بنا به کار رفته است. این سنگ ها به گندمک معروف هستند. روی سنگ ها علامت هایی نیز دیده می شود که نشان دهنده مهر سنگ تراش آن قطعه می باشد.

در سفر به شیراز حتما از این بنای زیبا دیدن کنید. ارگ کریم خانی از آن دسته بناهایی است که سرد و گرم روزگار را چشیده و دخل و تصرف های زیادی را در طول تاریخ به خود دیده است.

راه های دسترسی به ارگ کریم خانی:

ارگ کریم خانی در مرکز شیراز و شمال شرقی میدان شهدا قرار دارد. برای دسترسی به این بنا می توانید به وسایل نقلیه عمومی، خود را به آن جا برسانید.

اگر از مترو استفاده کنید می توانید در ایستگاه زندیه که نزدیک ترین ایستگاه به ارگ است  پیاده شده و فاصله ای کوتاه در حدود ۱۰ دقیقه با پای پیاده، خود را به این بنا برسانید. البته می توانید از تاکسی هم استفاده کنید.

با استفاده از اتوبوس هم می توانید خود را به ارگ کریم خانی برسانید. در صورت استفاده از اتوبوس سعی کنید اتوبوس هایی را انتخاب کنید که میدان شهدا در مسیرشان باشد. در میدان شهدا از اتوبوس پیاده شده و با چند قدم پیاده روی به طرف ارگ حرکت کنید.

ارگ کریم خانی در شش ماه اول سال از ساعت ۸ الی ۲۰:۳۰ و در شش ماه دوم سال از ساع ۸ الی ۱۹:۳۰ آماده بازدید گردشگران است.